اهمیت مطالعه از منظر قرآن کریم

دین مبین اسلام و کلام‌‌الله مجید برای مطالعه و کتابخوانی و کسب علم ارزش و اعتبار خاصی قائل شده است. اهمیت کتابخوانی در اسلام به‌قدری است که معجزة پیامبر اکرم (ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر (ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است. اهمیت کتاب و کتابخوانی و عظمت و شرافت کتاب در اسلام تا حدی است که خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی جایگاه، معنا، و مفهوم کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن کریم، دین مبین اسلام، پیامبر اسلام(ص)، و ائمة اطهار(ع) است. همچنین نقش کتاب در هدایت، رستگاری، و پیشرفت علمی و فرهنگی انسان‌ها و جامعة بشری مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. این مطالعه به روش کتابخانه‌ای و از طریق تحلیل محتوای کلام الله مجید، احادیث، و سایر متون موجود انجام گرفته است.  قرآن کریم در مورد «کتاب» معانی اصطلاحی مختلفی را اطلاق کرده است: الف) کتب شرایع دین، ب) کتبی که اعمال بندگان را ثبت و ضبط می‌کند، و ج) کتبی که جزئیات نظام هستی و حوادث واقعه را ثبت و ضبط می‌کند. هم در قرآن و هم در روایات و گفتار بزرگان بر نقش سازندة کتاب و کتابخوانی در رشد و تعالی فکری و اجتماعی انسان‌ها با تأکید فراوان اشاره شده است. به‌طوری‌که، در یک تقسیم‌بندی جالب، جوامع بشری را به دو قسمت جوامع دارای کتاب و جوامع بدون کتاب تقسیم می‌کند. همچنین، قرآن و روایات، کتاب و کتابخوانی را وسیله‌ای برای حفظ و سازماندهی و انتقال ذخایر فرهنگی و علمی به نسل‌های آینده دانسته بر تأثیرات معنوی و اخروی مطالعه و به میراث گذاشتن دانش برای آیندگان اشارات فراوان می‌کند. قرآن کریم، به سبب اینکه برای علم و دانش و کسب علم و تفکر در پدیده‌های جهان هستی اهمیت خاصی قائل شده است، به تبع آن، برای دانشمندان و علمای دین و دانش هم فضیلت و اعتبار خاصی قائل شده و ویژگی مهم علم و دانش را، دوام و ماندگاری منافع آن هم در این دنیا و هم در آخرت برای افراد دانسته است. به‌طوری‌که، در روایات و احادیث هم عالمان بر عابدان برتری دارند؛ چون منافع عبادت فقط شامل شخص عابد است ولی منافع علم هم شامل عالم و هم شامل سایر افراد می شود. به‌طوریکه، در قرآن و اسلام، کتاب و کتابخوانی از جایگاهی بس عظیم برخوردار است. بررسی آماری محتوای کلام ‌الله مجید نشان داد که واژة کتاب به اشکال مختلف 255 بار، واژة علم 582 بار، واژة قلم 2 بار، و واژة اقرأ 3 بار در قرآن تکرار شده است. در نتیجه مطالعه و کتابخوانی و تحصیل علم و دانش از فرایض بسیار مؤکد در دین مبین اسلام، قرآن کریم و احادیث و گفتار بزرگان دانش است. به همین سبب توجه به بسترسازی‌های لازم و ایجاد مراکز کتابخوانی و کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ مطالعه از راه‌های مختلف لازم و ضروری است.